Αρκετοί φίλοι του κινηματογράφου κάνουν το λάθος να ταυτίζουν τη «Φωλιά του Κούκου» με την έννοια της ψυχικής ασθένειας. Παρόλα αυτά, πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο που θίγει έννοιες όπως η ελευθερία και η αξιοπρέπεια του ατόμου, ακόμα και αν αυτό δεν έχει τη δυνατότητα ή τη θέληση να τις διεκδικήσει. Αυτό συμβαίνει, κατά κύριο λόγο, γιατί η ταινία -αν και κατά κοινή ομολογία απίθανη- δεν είναι η ιδανική μεταφορά του βιβλίου στη μεγάλη οθόνη.
Αντί να ακολουθήσει την πεπατημένη του βιβλίου, όπου έχουμε τον αφηγητή Αρχηγό Μπρόμντεν, έναν από τους χαρακτήρες του Κεν Κέσεϊ, να μας εξιστορεί σε παρελθόντα χρόνο τα βιώματά του από την ψυχιατρική κλινική, η ταινία μας παρουσιάζει τα γεγονότα σε πραγματικό χρόνο. Χωρίς σκηνές από το παρελθόν, όπως και στο βιβλίο, αυτό παρουσιάζεται μέσα από αφηγήσεις των χαρακτήρων ή από σχόλιά τους.
Επιπλέον, η ταινία μας επιτρέπει μία πιο αντικειμενική ματιά σε κάθε χαρακτήρα, σε αντίθεση με το βιβλίο που μας παρουσιάζει τους πάντες από την οπτική γωνία του αφηγητή. Εκεί είναι, κιόλας, που χάνει κάποιους πόντους η ταινία σε σχέση με το βιβλίο. Στο βιβλίο έχουμε την πολυτέλεια να ξέρουμε κάθε σκέψη του αφηγητή για το κάθε τι, ακόμα και τις παραισθήσεις που έχει λόγω των φαρμάκων.
Βασικό στοιχείο του βιβλίου χάνεται στην ταινία από το γεγονός και μόνο ότι δεν βλέπουμε τις παραισθήσεις του Αρχηγού Μπρόμντεν. Στην πιο ζωντανή από αυτές, βλέπει μία μηχανή η οποία μετατρέπει τους ανθρώπους που μπαίνουν σε αυτή χωρίς τη θέλησή τους, σε κάτι διαφορετικό, κάτι που δεν μπορεί να κατανοήσει. Χάνεται, λοιπόν, η έννοια της «Μηχανής», την ύπαρξη της οποίας υποστηρίζει καθ' όλη τη διάρκεια του βιβλίου ο αφηγητής μας.
Εδώ φαίνεται η δύναμη του βιβλίου απέναντι στην ταινία -όχι μόνο στο συγκεκριμένο ζευγάρι, αλλά σε κάθε ζευγάρι- αφού αποδεικνύεται πως μερικά πράγματα, αν και μπορούν να εκφραστούν με λέξεις, δεν μπορούν να γίνουν εικόνες, είτε για λόγους κόστους -μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ταινία του 1975- είτε για λόγους απροσδιοριστίας, όπως τα συναισθήματα.
Από το βιβλίο, αλλά κυρίως από την ταινία, μας μένει η ατάκα του Μακ Μέρφι την οποία λέει αφού έχει προσπαθήσει ανεπιτυχώς να σηκώσει το ρυθμιστή του νερού από το δωμάτιο της υδροθεραπείας: «Τουλάχιστον προσπάθησα! Τουλάχιστον αυτό το έκανα!»
Επίσης, δε θα μπορούσαμε ποτέ να ξεχάσουμε το συγκινητικό και συγκλονιστικό φινάλε όπου ο Αρχηγός Μπρόμντεν, χρησιμοποιώντας το μαξιλάρι του λοβοτομημένου Μακ, τον πνίγει για να μην τον αφήσει μόνο του αλλά και γενικότερα, τα πάντα μετά την αυτοκτονία του Μπίλι που δρομολογούν και καταλήγουν στο φινάλε αυτού του αριστουργήματος.
του Στεπάν Μοβσεσιάν